Vanaf 1 januari 2021 moeten supermarkten en bedrijven in Vlaanderen waar regelmatig en minstens een keer per week warme maaltijden worden geserveerd of bereid, hun keuken- en etensresten verplicht selectief inzamelen. Waste-to-productbedrijf Renewi biedt daarvoor totaaloplossingen waarmee de kringloop steeds verder gesloten wordt. “Wij zetten voedseloverschotten om in energie en onderzoeken de mogelijkheden van recyclage: voedselafval inzetten als grondstof voor de commerciële insectenteelt.”

Jaarlijks komt er zo’n 12.000 ton levensmiddelenafval bij Renewi Kampenhout terecht.

Wereldwijd belandt een derde van al het geproduceerde voedsel in de vuilnisbak. Het grootste deel van die voedselverspilling vindt thuis plaats, bij de consument. Maar ook in supermarkten, grootkeukens, kantines, restaurants en de voedingsindustrie ontstaat heel wat voedselafval. Veel bedrijven voeren die organische resten vandaag nog af als restafval. Vanaf begin 2021 is dat niet meer toegelaten. Terecht, zegt Jens Crabbe, sitemanager bij Renewi Kampenhout: “Restafval wordt verbrand. Dat is jammer, want keukenresten, bordresten, bereidingsresten, etenswaren die over datum zijn en productieresten kunnen nog gevaloriseerd worden: als bron van energie, maar ook als grondstof.”

Jaarlijks komt er zo’n 12.000 ton swill of levensmiddelenafval bij Renewi in Kampenhout terecht. Daar vindt de eerste noodzakelijke stap van de verwerking plaats: de ‘ontpakking’, waarbij de verpakking en de organische inhoud van elkaar worden gescheiden. Crabbe: “Onze machine scheurt en perst het materiaal zodat er twee aparte stromen ontstaan: de organische fractie en het verpakkingsresidu. Die scheidingsstap is belangrijk voor bijvoorbeeld supermarktproducten die over datum zijn.”

Groene stroom en dito gas

Stephan Claes, market development engineer bij Renewi: “Het organisch afval gaat naar vergistingsinstallaties. Die steunen op een anaeroob of zuurstofarm proces, waarbij verschillende soorten bacteriën het organisch materiaal afbreken en er biomethaan uit produceren. Dat biogas kan in een gasmotor verbrand worden om groene stroom te produceren, maar biomethaan kan ook in het aardgasnet worden geïnjecteerd als groen gas. Een deel vergisten we zelf in onze vestiging in Roeselare, waar we de warmte gebruiken om slib te drogen. De rest van het organisch afval gaat naar vergistingsinstallaties van partners in de regio rond Kampenhout. Dat kunnen zowel landbouwvergisters als industriële installaties zijn.”
Crabbe: “Het uitgegiste materiaal of digestaat krijgt ook een nieuwe toepassing; het wordt in de landbouw als meststof gebruikt. Op die manier maken we de cirkel rond en leveren we iets terug aan het land.”

“Het uitgegiste materiaal of digestaat wordt in de landbouw als meststof gebruikt. Op die manier maken we de cirkel rond”
Jens Crabbe (Renewi)

Lokaal karakter

Renewi maakt zich sterk dat vergistingsinstallaties voor voedselafval een rol hebben in de transitie naar hernieuwbare energie en de evolutie naar een klimaat neutrale samenleving. Crabbe: “Om de energietransitie mogelijk te maken, zullen we alle middelen moeten aanwenden. Zonne- en windenergie alleen volstaan niet: het is een en-en-en-verhaal. Vergistingsinstallaties kunnen dag en nacht biogas produceren, zodat er continu groene energie kan worden aangeleverd. Terwijl windturbines en zonnepanelen afhankelijk zijn van het weer.”

Claes: “Ook het lokale karakter van vergistingsinstallaties maakt hun productie van groene energie future-proof. De kleine installaties kunnen overal staan, anders dan grote biomassacentrales die hout uit andere continenten invoeren om groene stroom te produceren. Dat is niet duurzaam. Vergistingsinstallaties maken gebruiken van lokale grondstoffen. Voedselafval is overal aanwezig en kan je lokaal verwerken.”

“Ook landbouwbedrijven maken steeds vaker gebruik van pocketvergisters waarbij kleinere tonnages rendabiliteit opleveren. Daar moeten we in de toekomst naartoe: in plaats van grote mega-installaties waar hele regio’s afhankelijk van zijn, kunnen meerdere kleine installaties voor meer energiezekerheid zorgen. Eén kilogram swill kan genoeg elektriciteit leveren om drie kilometer te rijden met een Tesla Model 3 die 11,6 kilowattuur per 100 kilometer verbruikt”, aldus Claes.

Jens Crabbe: “Onze machine scheurt en perst het materiaal zodat er twee aparte stromen ontstaan: de organische fractie en het verpakkingsresidu."

Insecten kweken

Intussen kijkt Renewi ook verder dan de groene-energiepiste. Samen met Circular Organics (het vroegere Millibeter) en onderzoeksinstellingen zoals KU Leuven en Radius - Thomas More wordt onderzocht of het haalbaar is om organisch afval in te zetten als voedsel voor insecten, die op hun beurt dienen als (duurzaam) veevoeder. Hoever staat die samenwerking vandaag? Claes: “De wetgeving in Europa laat nog niet toe dat vee of insecten op commerciële schaal keukenafval te eten krijgen, en dat omwille van de voedselveiligheid. Er lopen wel verschillende onderzoeksprojecten met beloftevolle resultaten die de wetgeving in de toekomst zouden kunnen veranderen. Etensresten bevatten voldoende zetmeel, vetten, suikers en vocht om larven te laten groeien. Als die larven goed groeien, zijn ze een geschikte voedselbron voor vee. Ik verwacht dat de eerste operationele, commerciële plants om insecten te kweken op basis van voedselresten in Nederland zullen worden opgericht.”

Maar ook in Vlaanderen heeft de commerciële insectenkweek potentieel, benadrukt Claes: “Vlaanderen heeft niet de ruimte om op een duurzame manier eiwitten op het veld te kweken. Heel wat veevoer bestaat uit soja en vismeel ingevoerd vanuit Zuid-Amerika. Eiwitrijke larven als veevoeder kunnen een duurzame oplossing bieden. Dat die larven dan nog eens kunnen groeien op voedselresten, maakt het tot een circulair verhaal met toekomst.”

“Heel wat van onze klanten sorteren organische afvalstromen al uit ecologische overwegingen. Dat is ook beter voor hun portemonnee. Bedrijven die het nog niet doen, proberen we zo goed mogelijk te ondersteunen”
Stephan Claes (Renewi)

Verplichte selectieve inzameling

In de aanvoer van voedselresten als officiële afvalstroom zijn er veranderingen op til. Vanaf 1 januari 2021 vallen ook supermarkten en bedrijven waar regelmatig en minstens een keer per week warme maaltijden worden geserveerd of bereid, onder het VLAREMA (het Vlaams reglement voor het duurzaam beheer van materiaalkringlopen en afvalstoffen). Claes: “Ook supermarkten en grote bedrijven zijn vanaf dan verplicht om hun levensmiddelenresten afzonderlijk in te zamelen.”

“Heel wat van onze klanten sorteren die afvalstromen vandaag al uit ecologische overwegingen. Dat is ook beter voor hun portemonnee: restafval laten ophalen kost veel geld. Dus hoe selectiever je als bedrijf inzamelt, hoe meer je bespaart op je afvalkosten. Bedrijven die het nog niet doen, proberen we zo goed mogelijk te ondersteunen in hun voorbereiding op een selectieve inzameling. Zo bieden we hen specifieke recipiënten aan om voedselresten in te zamelen.”

Kringloop volledig sluiten

Hoe bereidt Renewi zich voor op de toename van deze afvalstroom? Crabbe: “Vanaf 2021 zullen we heel wat meer tonnages voedselresten ophalen. Daarom gaan we deze activiteiten in de toekomst opschalen. Het is een groeiverhaal waar we sterk in geloven.”

De focus blijft uitgaan naar volledig circulaire oplossingen. Claes: “De verpakkingssnippers van onze ontpakkingslijn verbranden we helaas nog omdat die reststroom erg gemengd is. Het is een complexe stroom: je hebt te maken met allerlei materialen, zoals zachte kunststoffen, harde kunststoffen en blik, die dan nog eens sterk vervuild zijn door de vetten in het voedsel. Momenteel werken we vooral aan technieken om dat residu zoveel mogelijk te reduceren, maar vanaf de zijlijn kijken we ook naar manieren om de verbranding volledig te stoppen. Jammer genoeg maakt de huidige markt van recyclagestromen die pistes nog niet rendabel genoeg.”