Marktontwikkelingen 2024
27 november 2023
In onze weg naar een afvalvrije wereld investeren wij steeds meer in recycling technieken om grondstoffen uit ons afval te herwinnen. Om dit daadwerkelijk te kunnen realiseren passen wij jaarlijks onze condities aan op de ontwikkelingen in onze markt. De belangrijkste ontwikkelingen hebben wij voor u op een rijtje gezet:
Algemene trends
Rol van de overheid
Om te zorgen dat klimaatdoelstellingen gehaald worden en er in 2050 genoeg voedsel en producten zijn voor iedereen, zet de overheid in op de Circulaire Economie en worden er CO2-maatregelen genomen. In haar Rijksbrede Programma Nederland Circulair in 2050 stelt de overheid al in 2030 als doel: 50% minder verbruik van primaire grondstoffen (mineraal, fossiel en metalen). Wereldwijd leven we nog in een lineaire economie, waarin grondstoffen voornamelijk verbruikt worden voor economisch rendement. De circulaire economie gaat daarentegen uit van businessmodellen die zowel economische waarde opleveren als grondstoffen behouden.
De Nederlandse overheid heeft een actief beleid om deze doelstellingen te halen. Zo zijn er een aantal instrumenten waar de overheid gebruik van maakt:
Afvalstoffenbelasting
Per 1 jan 2019 is de afvalstoffenbelasting op het verbranden en storten van afval fors verhoogd (van € 13,21/ton naar € 32,12/ton) om zo hergebruik en recycling te stimuleren. In 2023 bedroeg de afvalstoffenbelasting € 35,70/ton. Verwachting voor 2024 is een stijging van € 3,53 per ton naar een bedrag van € 39,23 per ton (dit door een tabelcorrectie van de belastingdienst).
Landelijk Afvalbeheerplan (LAP3)
In het Landelijk Afval Beheerplan (LAP3) zien wij duidelijke wijzigingen om gescheiden inzameling en hergebruik en recycling te bevorderen.
Afhankelijk van de voortgang in het behalen van de doelstellingen past de overheid het LAP3 aan. Omdat de transitie naar een circulaire economie niet snel genoeg gaat werkt de overheid momenteel aan een vervanging voor LAP3, een Circulair Materialen Plan (CMP). Streven is dat dit begin 2025 ingaat maar uiterlijk eind 2025. LAP3 wordt nu verlengd met 2 jaar wat de maximale tijd voor verlenging is.
CO2-heffing
In 2021 heeft de overheid besloten om een CO2-heffing in te gaan voeren die richting 2030 steeds hoger wordt. Verwerkers moeten investeren in CO2-reductiemaatregelen die zorgen voor extra kosten. Prognose was dat dit vanaf 2024 ook effectief in rekening gebracht zou worden (wat dan ook een effect gaat hebben op de prijs voor het verbranden van afval). Dit is nu uitgesteld waarbij het nu niet duidelijk is wanneer dit wel in gaat.
In Duitsland is wel een CO2-heffing doorgevoerd voor verbranding van afval die met name op gevaarlijk afval van toepassing is.
Uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV)
Met een UPV stelt men producenten en importeurs verantwoordelijk voor hun producten in de afvalfase. Hoe meer circulair een product is van een producent hoe minder bijdrage geleverd hoeft te worden. Door producenten verantwoordelijk te maken voor het afval dat ze zelf creëren, worden ze gestimuleerd bewuster te produceren. Dit vergroot de focus op hergebruik en recycling. Wij zien in toenemende maten het gebruik van een UPV.
Zo is er sinds 1 januari 2023 een vergoeding voor de aparte inzameling van verpakkingen bij bedrijven en andere organisaties. Dit geldt voor Plastic verpakkingen en Drankkartons (PD) en glas wat in samenstelling gelijk is aan consumentenverpakkingen. Voor luier- en incontinentie afval werkt de overheid nu ook aan een UPV.
Zeer Zorgwekkende stoffen
Zeer Zorgwekkende Stoffen (ZZS) zijn stoffen die schadelijk zijn voor milieu, mens en dier en aanwezig zijn in tal van producten. Afgelopen jaar is meer en meer duidelijk geworden dat ZZS een steeds grotere rol hebben. Het Europese doel is om ZZS uit de kringloop te halen. Ook in de afvalverwerking en recycling zijn er steeds meer normeringen en maatregelen om de gewenste bijdrage te kunnen leveren en moeten wij meer investeren. Dit zal naar verwachting ook invloed gaan hebben op onze klanten. Er zal vanuit onze klanten meer informatie worden verwacht wat betreft de potentiële aanwezigheid van ZZS in hun afval.
(Geo)politieke ontwikkelingen
De oorlog in Oekraïne en ook het conflict in de Gazastrook zorgen voor onrust wat (tijdelijk) instabiliteit geeft en dat zien wij vaak terug in de prijzen van de recyclaten. De beschikbaarheid van grondstoffen noodzaakt ook tot zelfvoorziening en meer acties gericht op behoud van grondstoffen in de EU of op nationaal niveau.
Gevecht om waardevolle grondstoffen
Met de groeiende vraag (door groei wereldbevolking en nieuwe ontwikkelingen zoals elektrische voertuigen) naar meer en nieuwe geavanceerde producten halen wij steeds meer waardevolle grondstoffen uit onze aarde. Er ontstaat een gevecht naar toegang tot deze grondstoffen. Zo heeft China recent besloten om de export van ‘grafiet’ te beperken. Grafiet is een belangrijke grondstof voor de productie batterijen. Europa heeft geen toegang tot deze bronnen dus het terugwinnen van grondstoffen uit afval wordt cruciaal.
Zorgen economische groei
De economische verwachtingen voor 2024 zijn minder positief. Vooral in de bouw zien wij een flinke terugval. Dit heeft gevolgen voor de afvalrecyclingbranche. De waarde van secundaire grondstoffen wordt minder en er komen minder tonnen recyclebaar afval over de installaties.
Vraag naar secundaire grondstoffen loopt achter
De vraag naar secundaire grondstoffen is flink afgenomen als gevolg van minder productie en doordat primaire grondstoffen goedkoop zijn. De waarde van de gerecyclede grondstoffen is hiermee gedaald.
Antwoord van Renewi
Kwaliteit, kwaliteit en kwaliteit
De kwaliteit van de afvalstromen is zeer bepalend geworden. Vanwege de vollast van verwerkers, maar ook om een goed en veilige grondstof te kunnen maken is de kwaliteit van de afvalstroom essentieel. Goede bronscheiding en afvalbewustwording zijn de oplossingen. Renewi ondersteunt en adviseert haar klanten op dit gebied om de transitie naar een Circulaire Economie te realiseren!
Onze rol in het hart van de circulaire economie
Renewi ziet een belangrijke rol weggelegd als waste-to-product bedrijf in het hart van de circulaire economie. Wij zien ons als koploper in circulariteit en maken het voor onze partners mogelijk om hun circulaire ambities te realiseren. Wij zijn leider in recycling & productie van secundaire materialen en dé partner in duurzame afvalinzameling.
In 2023 hebben wij flink geïnvesteerd in nieuwe recycling technieken (o.a. de realisatie van een hele nieuwe state-of-the-art kunststofrecycling installatie in Eindhoven), hebben wij grote stappen gezet in het verduurzamen van onze inzamelvloot door nieuwe instroom van elektrische inzamelvoertuigen en de verdere uitrol van Green Collective in diverse steden en hebben wij een 40% belang genomen in Greencycl om meer afval uit de zorg om te zetten in waardevolle grondstoffen. Ook in 2024 gaan wij verder op deze koers.
Marktontwikkelingen per afvalstroom
Naast de ketenkostenontwikkelingen hebben wij hieronder de effecten van de marktontwikkelingen per afvalstroom weergegeven:
Om continuïteit in afzet te garanderen is veel volume van brandbaar bedrijfsafval vastgelegd bij eindverwerkers. Komend jaar zal het tarief verhoogd worden door de stijging van de door de overheid vastgestelde afvalstoffenheffing (stijging van 9,9%) en een inflatiecorrectie vanuit de eindverwerkers. Door de grote brand bij AVR is een groot deel van de verbrandingscapaciteit tot zeker eind 2024 uit de markt en zijn vraag en aanbod flink ontregeld. Huishoudelijk afval wordt nu tijdelijk opgeslagen en zodra AVR weer in de lucht is zal dit alsnog verbrand worden.
Daarnaast zien wij veel incidenten (branden en ontploffingen) door aanwezigheid van lachgascilinders, batterijen en accu’s. Hierdoor is er ongeplande stilstand en moet geïnvesteerd worden in dure detectiesystemen.
De vraag naar hout voor zowel de biomassa als voor de spaanplaatindustrie is fors gedaald. Oorzaak is de sterk gedaalde energieprijs (na de piek eind 2022), de hoge voorraden en de verlaging van de productie van de biomassacentrales. Door de brand bij AVR is de biomassacentrale in Rozenburg ook voor langere tijd uit productie geweest.
De spaanplaatindustrie heeft een lagere productie door de mindere vraag vanuit de bouw. Hierdoor zien wij de prijzen voor hout weer terug bewegen richting het niveau van voor 2022.
In de bouwsector zien wij een forse krimp. Hierdoor is er ook minder bouw- en sloopafval wat drukt op de vaste kosten van de scheidingsinstallaties. De ontwikkelingen bij BSA is daarbij vooral gekoppeld aan de afzet van de gesorteerde fracties op een afval sorteerinstallatie.
Kostenontwikkeling is dus direct gekoppeld aan de marktontwikkeling van de gesorteerde fracties. Wij zien hier het effect van de sterk gewijzigde houtprijzen, de verlaging van de opbrengsten voor de metalen en een kostenstijging op de residufracties.
De recyclaatprijzen bewegen naar een niveau van een aantal jaar geleden.
Voor papier/karton hebben wij na de daling voor de zomervakantie weer een lichte stijging gezien. Deze is echter van korte duur en de vooruitzichten zijn als gevolg van minder vraag naar papier en karton niet positief. Papierfabrieken hebben hoge voorraden en de productie is teruggeschroefd. In Nederland is de papierfabriek in Eerbeek sinds oktober dit jaar definitief gesloten. Verwachting is dan ook voor 2024 een gemiddeld lager niveau als in 2023.
De metaalmarkt is erg grillig. Prijzen fluctueren sterk door de afhankelijkheid van de vraag naar grondstoffen, de economie (vooral bouw en automobile) en situatie in Oekraïne en de Gazastrook. Verder verwachten wij een lagere productie in de staalindustrie door minder vraag en hoge concurrentie vanuit China. Over de gehele linie verwachten wij gemiddeld een daling van de opbrengst in 2024 ten opzichte van 2023.
De vraag naar kunststoffen en hiermee ook de opbrengst is na een stijging weer gedaald als gevolg van de lage olieprijs en lagere productie van de kunststof industrie. Verwachting is dat dit een tijdelijke daling zal zijn en dat er op langere termijn, mede door push vanuit de overheid voor meer toepassing van secundaire kunststoffen in producten, weer zal aantrekken. In 2024 verwachten wij dit effect nog niet te zien en blijven de prijzen voor gerecyclede kunststoffen onder druk staan.
De kosten voor gevaarlijk afval zijn aan een forse kostenstijging onderhevig. De belangrijkste oorzaken zijn:
Emissienormen
De aanwezigheid van Zeer Zorgwekkende stoffen (bv PFAS) in het milieu en ook dus in afval eist dat afvalverwerkers aan steeds strengere emissie eisen moeten voldoen. Naast investering in veiligheidsmaatregelen en meer analyseren wat er bij de installaties binnenkomt moeten wij nu ook meer afval verpakt afvoeren in plaats van in bulk wat hogere kosten met zich mee brengt.
Ook zien wij een beweging dat meer afvalwaters van waterzuivering naar verbranding gebracht moeten worden door de aanwezigheid van Zeer Zorgwekkende Stoffen (zoals PFAS houdende afvalwaters).
Strengere eisen draaitrommelovens
Draaitrommelovens hebben steeds strengere normen voor verpakt afval (minder gewicht in een vat) wat ervoor zorgt dat de capaciteit zwaar onder druk staat.
Brand AVR
Door de brand bij AVR met stilstand als gevolg moeten we uitwijken naar alternatieve verwerkers voor bulk gevaarlijk afval. AVR is een grote verwerker voor een aantal categorieën gevaarlijk afval in Nederland. Re-routen van dat afval betekent hogere verwerkingskosten en vaak ook hogere transportkosten.
Minder productie cementindustrie
Door de verminderde vraag naar cement als gevolg van verminderde activiteiten in de bouw gaat de cementindustrie volgend jaar 20% minder cement produceren. Hierdoor is er veel minder vraag naar substituut brandstoffen en dit zorgt voor hogere poortprijzen.
CO2-taks en exportvergunning
Vanaf 2024 wordt in Duitsland een CO2-taks ingevoerd voor verbranding en de kosten om een exportvergunning te verkrijgen stijgen sterk.
Vraag en aanbod
Door de marktwerking (meer vraag naar verwerking dan capaciteit) zien wij een sterke stijging van de tarieven. Onze prioriteit ligt nu bij het garanderen van capaciteit (security-of-outlet) zodat onze dienstverlening door kan gaan.
Door allerlei initiatieven om voedselverspilling te voorkomen zal het traditionele swill en ODP volume steeds verder afnemen.
Een ander belangrijk onderdeel van de kosten is de inzameling wat door de ontwikkelingen fors stijgt (5,1% conform de NEA).
Er is minder vraag naar puin door minder (wegen)bouw activiteiten wat effect heeft op de prijs.
Gasbeton heeft dit jaar al een prijscorrectie gehad en gips is momenteel stabiel.
Met de geavanceerde recyclingtechniek van Retourmatras worden veel grondstoffen uit matrassen teruggewonnen. De prijzen van deze grondstoffen staan wel onder druk en de afvoer van hoog calorisch residu wordt duurder als gevolg van minder cementproductie (niet recyclebaar foam en tijk uit matrassen gaat als hoog calorisch afval naar de cementindustrie als brandstof). In 2023 is de chemische recycling fabriek in Lelystad in gebruik genomen waarvan oude foam weer nieuwe gemaakt kan worden.